Mae gwreiddiau Anabledd Cymru yn mynd yn ôl i ddechrau’r 70au pan cydnabyddodd Swyddfa Cymru fod angen corff gwirfoddol cydlynu cenedlaethol a allai siarad ar ran pobl anabl ar faterion o bryder cyffredin. Roedd gweithredu a thrafodaeth gydlynol gyda Llywodraeth leol a chenedlaethol yn hanfodol i fynd i’r afael â’r anghydraddoldebau aruthrol a’r allgáu cymdeithasol a brofodd pobl anabl.
Roedd hyn cyn datganoli a phan mai ychydig iawn o ddeddfwriaeth oedd yn bodoli ar anabledd ac nid oedd gan bobl anabl fynediad i’w hawliau yn y ffordd sydd gennym heddiw. Roedd yn gyflawniad sylweddol pan sefydlwyd ‘Cyngor Cymru i’r Anabl’ (WCD) ym 1972.
Yn dilyn ymgynghoriad, nododd pobl anabl eu blaenoriaethau fel cyllid, cyflogaeth, symudedd, gwasanaethau gofal, mynediad, addysg a hamdden. Roedd y model cymdeithasol o anabledd yn sail i’r dull a dechreuwyd ar waith WCD.
Bu trawsnewid dros amser mewn deddfwriaeth, polisi cymdeithasol ac agweddau’r cyhoedd tuag at bobl anabl. Fodd bynnag, gwyddom y gall ein brwydrau caled dros hawliau erydu’n hawdd. Bron i hanner canrif yn ddiweddarach, rydym yn parhau i frwydro i gadw, hyrwyddo a gwella ein hawliau.
Daeth Cyngor i’r Anabl Cymru yn Anabledd Cymru ym 1994. Rydym yn parhau i afael yn dynn i werthoedd y Model Cymdeithasol o Anabledd. Rydym yn gyrru ffyrdd newydd ymlaen i greu cymdeithas gynhwysol a hygyrch i bob person anabl beth bynnag eu nam corfforol neu synhwyraidd, anhawster dysgu neu gyflwr iechyd meddwl.
Cyflawniadau allweddol
Ers 1972, mae Anabledd Cymru wedi cyfrannu’n sylweddol at ddatblygu polisi cysylltiedig ag anabledd yng Nghymru, wedi arloesi gwasanaethau arloesol, wedi sefydlu sefydliadau newydd ac wedi cychwyn ymgyrchoedd i sicrhau hawliau, cydraddoldeb ac annibyniaeth pobl anabl. Ymhlith y cyflawniadau nodedig mae:
- Y Ganolfan Adnoddau Cymhorthion ac Offer cyntaf yng Nghymru (1978)
- Cynllun Gwobrau Adeiladu Mynediad (1979-91) a’r Nodiadau Canllawiau Dylunio Mynediad cyntaf erioed (1978)
- Datblygu sefydliadau anabledd cenedlaethol a lleol newydd ym meysydd chwaraeon, y celfyddydau, pobl ifanc a mynediad (1980au -)
- Y rhaglen gyntaf yng Nghymru i hyfforddi pobl anabl i ddod yn Hyfforddwyr Cydraddoldeb Anabledd (1992)
- Ymgyrchoedd proffil uchel ar Fynediad i’r Stryd Fawr, Troseddau Casineb anabledd, Byw’n Annibynnol a Diwygio Lles (2008-)
- Cyfrannu’n weithredol at ddatblygu Mesur Codi Tâl Gofal Cymdeithasol 2011
- Ymgyrchwyd yn llwyddiannus dros gyflwyno Fframwaith Gweithredu ar Fyw’n Annibynnol Llywodraeth Cymru (2013)
- Ymgysylltiad gweithredol wrth ddatblygu Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles (Cymru) (2014)
- Bod yn bartner yn rhaglen ymchwil gyntaf y byd dan arweiniad pobl anabl – Ymchwil Anabledd mewn Byw a Dysgu Annibynnol (DRILL) (2015 – hyd heddiw)
- Sefydlu’r cwmni cydweithredol cyntaf dan arweiniad defnyddwyr yn y DU sy’n cael ei redeg gan ac ar gyfer derbynwyr Taliadau Uniongyrchol (2017)
- Cynrychioli Pobl Anabl o Gymru yn y Cenhedloedd Unedig yn Genefa yn yr archwiliad cyntaf o Lywodraeth y DU mewn perthynas â Chonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Pobl Anabl (2017)
- Dosbarthu Grantiau Argyfwng Covid-19 i 9 o Sefydliadau Pobl Anabl ledled Cymru ar ran yr Ymddiriedolaeth Argyfyngau Cenedlaethol (National Emergencies Trust) a Llywodraeth Cymru (2020)
- Lobio Llywodraeth Cymru yn llwyddiannus i gael cyllid i sefydlu’r Gronfa Mynediad i Swyddi Etholedig yng Nghymru i gynorthwyo pobl anabl sy’n sefyll ar gyfer swydd etholedig yn etholiadau’r Senedd a Llywodraeth :Leol (2021)
Aelodaeth
Mae rôl a chefnogaeth ein haelodau wedi bod yn hanfodol i Anabledd Cymru dros y blynyddoedd gan ein galluogi i siarad â’r Llywodraeth yn awdurdodol ar brofiadau bob dydd pobl anabl gyda’r pwrpas o lywio a dylanwadu ar bolisi.
I ychwanegu eich llais at ein un ni, neu i ddarganfod mwy am ein gwaith, archwiliwch ein gwefan a chysylltwch â ni
Llinell amser Anabledd Cymru
Mae rhai o’r dyddiadau arwyddocaol yn hanes Anabledd Cymru a’i aelodau yn cynnwys:
1972: Cafodd Cyngor Cymru i bobl Anabl (WCD) ei sefydlu fel pwyllgor o’r Cyngor Gwasanaethau Cymdeithasol yng Nghymru.
1976: Daw WCD yn gorff gwirfoddol ymreolaethol
1981: Yn ystod Blwyddyn Ryngwladol Pobl Anabl, mae WCD yn cynnal cynhadledd fyd-eang ym Mhrifysgol Abertawe ar gyfer pobl anabl
1991: Cyflwyno’r Ddeddf Gofal Cymunedol
1994: Mae aelodau WCD yn pleidleisio i newid ei enw i Anabledd Cymru i adlewyrchu dyheadau ac agweddau newidiol pobl anabl
1995: Cyflwyno’r Ddeddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd (DDA)
1996: Cyflwyno’r Ddeddf Gofal Cymunedol (Taliadau Uniongyrchol)
2003: Yn ystod Blwyddyn Ewropeaidd Pobl Anabl, mae aelodau AC yn pleidleisio i’r sefydliad gael ei redeg a’i reoli gan bobl anabl ac i fabwysiadu’r Model Cymdeithasol o Anabledd yn ffurfiol
2005: Cyflwyno’r Ddyletswydd Cydraddoldeb Anabledd
2008: Mae AC yn cychwyn rhaglen tair blynedd i gynnwys aelodau a rhanddeiliaid wrth ddatblygu Maniffesto ar gyfer Byw’n Annibynnol
2010: Cyflwyno’r Ddeddf Cydraddoldeb yn lle’r DDA (1995 a 2005)
2011: Mae AC yn cyhoeddi ei Faniffesto ar gyfer Byw’n Annibynnol cyn Etholiadau’r Cynulliad Cenedlaethol. Mae Llywodraeth Cymru yn ymateb trwy gyhoeddi cynlluniau i ddatblygu Fframwaith Gweithredu ar Fyw’n Annibynnol wedi’i danategu gan Ddyletswyddau Cydraddoldeb Sector Cyhoeddus Cymru.
2012: Mae AC yn dathlu ei benblwydd yn 40 oed trwy ystod o weithgareddau gan gynnwys prosiect hanes llafar a gefnogir gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri – y Stori yn 40: bywydau ac amseroedd pobl anabl yng Nghymru.
2013: Cyhoeddodd AC ‘Cap in Hand?’ Adroddiad ar effaith Diwygio Lles ar bobl anabl yng Nghymru
2015: Cyhoeddodd AC Maniffesto Pobl Anabl: Creu a Galluogi Cymru (2016-2021) yn arwain at Etholiadau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2016
2017: Darparodd AC arweiniad Cymru ar gyfer Prosiect Adrodd UNCRDP y Gymdeithas Sifil, a ariannwyd gan yr EHRC a chyflwynodd dystiolaeth i Bwyllgor y Cenhedloedd Unedig yng Geneva.
